Χαίρομαι πολύ που βρίσκομαι εδώ σήμερα αποδεχόμενη την πρόταση της Ελένης Γκόρα να παρουσιάσω το βιβλίο της «Το βλέμμα του λύγκα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις 24 γράμματα. Η παρουσίαση ενός βιβλίου είναι μια γιορτή και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται γιατί «Ένα βιβλίο, το κάθε βιβλίο, είναι ένα ανοικτό παράθυρο στον κόσμο» και έτσι μπορούμε να ταξιδέψουμε ανά τον κόσμο να γνωρίσουμε μέρη, να γευτούμε τοπικές γεύσεις, να συναντήσουμε χαρακτήρες, να αισθανθούμε διάφορα συναισθήματα.

Η Ελένη μου εμπιστεύτηκε το βιβλίο της, το οποίο το διάβασα με ενδιαφέρον, είναι μια νουβέλα με ενδιαφέρουσα πλοκή, η νουβέλα εξιστορεί κυρίως γεγονότα της σύγχρονης κοινωνικής ζωής, μια νουβέλα που διαβάζεται ‘απνευστί’ όπως λέμε, μου ήταν δύσκολο να το αφήσω από τα χέρια μου.

Το βλέμμα του λύγκα, λοιπόν ο τίτλος του βιβλίου, και ας δούμε τι είναι ο λύγκας.

Λύγκας

Λύγκας ή τσαγκανόλυκος ή ρήσος ένα υπέροχο αιλουροειδές, που η εικόνα του παραπέμπει σε τίγρη, είναι ένα εξαιρετικά σπάνιο είδος, το οποίο εδώ και πολλά χρόνια δυστυχώς δεν συναντάται στην ελληνική επικράτεια όπου ζούσε μέχρι πριν από μία πεντηκονταετία. Τον Ευρασιατικό λύγκα (Lynx ), το άγριο θηλαστικό που έχει εξαφανιστεί από την Ελλάδα, έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν οι επισκέπτες στο Διεθνές Περιβαλλοντικό Κέντρο του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, στο Νυμφαίο Φλώρινας.

Πριν από λίγες εβδομάδες 3 λύγκες, αλλά και 4 λύκοι, μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα από το πάρκο Naturland της Ανδόρρας. Ο Ντοράι (10 ετών), η Κάρμεν (11 ετών) και η Μίσσι (2 ετών) και έχουν ήδη προσαρμοστεί στο νέο τους χώρο. Η ισχυρότερη αίσθηση που διαθέτει ο λύγκας είναι η όραση, καθώς είναι 6 φορές πιο ευαίσθητη από αυτή του ανθρώπου στο σκοτάδι.

Στη νουβέλα μας λοιπόν, βλέπουμε τα μέρη που περπάτησαν οι πρωταγωνιστές οι ήρωες μπορούμε νοητά να τους ακολουθήσουμε στα μονοπάτια των διαδρομών τους μεταξύ Μπίτολα- Φλώρινας-Λάρισας- Βόλου.

Γυναίκες ηρωίδες

Ηρωίδες του βιβλίου είναι κυρίως γυναίκες, η Ουρανία, η Κλέλια, η κόρη της Ροζαλία, η Λυδία, η Στεφανία , η Νόρα, η Αθηνά, η Μένια γυναίκες του σήμερα, του χθες, του αύριο, γυναίκες που ταξιδεύουν στο παρόν – στο παρελθόν και στο μέλλον. Αυτό που τις ενώνει είναι ότι προσπαθούν να ζήσουν τις ζωές τους.

Φυσικά υπάρχουν και άντρες ο Αντώνης σύζυγος της Ουρανίας και άλλοι οι οποίοι ζουν την ζωή τους, όπως ακριβώς θέλουν.

[…] Ο Αντώνης με τα λεφτά του πατέρα του και το μυαλό που κουβαλούσε μπορούσε να κάνει ό, τι ήθελε. Δουλειές στη Λάρισα ,αναψυχή στο Βόλο, όπου συστηνόταν ως Τόνυ […]

Το βιβλίο «Το βλέμμα του λύγκα» ή «όμμα λυγκός» που σημαίνει ότι το θύμα παγώνει από το φόβο του, είναι αφιερωμένο στις ζωές μας…Δηλαδή να μπορούμε να ζούμε και να κάνουμε αυτό που αγαπάμε και θέλουμε…Η Ουρανία φοβάται να αντιμετωπίσει την κοινωνία που ζει, φοβάται την κοινωνική κατακραυγή…Αλλά και σήμερα βλέπουμε γυναίκες που αν και είναι ανεξάρτητες, είναι θύματα του φόβου… κάθε μέρα ξυπνάνε με ένα βάρος στην πλάτη. Βουβές κραυγές βγαίνουν από τα χείλη τους. Ζητάνε βοήθεια, αλλά δεν την θέλουν κιόλας. Κρίμα… και όλα αυτά ίσως να προέρχονται από την έλλειψη αυτοπεποίθησης…γιατί να μην πιστεύει στον εαυτό της, γιατί να μην έχει αυτοπεποίθηση, αναρωτιέται η Ουρανία.

Αρκετά χαρακτηριστικά της βασικής ηρωίδας του βιβλίου της Ουρανίας μοιάζουν με αυτά του λύγκα, όταν βρίσκεται σε κατάσταση αιχμαλωσίας. Το ζώο αυτό αν εξημερωθεί, χάνει τα ένστικτά του. Αποπροσανατολίζεται, δημιουργεί δεσμούς εξάρτησης με το θηριοδαμαστή του και υποφέρει φυλακισμένο. Έτσι και η Ουρανία ήταν παθολογικά εξαρτημένη από τον Αντώνη τον άνθρωπο που τη συντηρούσε. Για να επιβιώσει, είχε εξημερωθεί τόσο πολύ, που έμοιαζε με γάτα του σαλονιού…και δυστυχώς οι γυναίκες τις περισσότερες φορές πληρώνουν με τη σιωπή τους αποδεχόμενες την καταπίεση τους, το δώρο που τις χάρισε η φύση, τη δύναμη και την αντοχή… αυτή η υπόνοια κοινωνικής κατακραυγής πόσους ανθρώπους έχει κάνει δυστυχισμένους…Η φύση λοιπόν, αν και τις έχει πλάσει δυνατές, το σύστημα τις θέλει αδύναμες.

Η Ουρανία κόρη Μικρασιατών γεννημένη στο Βόλο στη δεκαετία του ’60 είναι η πρωταγωνίστρια παρουσιάζεται απελπισμένη από τη ζωή της, κλαίει μόνη της στο μπάνιο και μετά βγαίνει και περιποιείται για να την δει ωραία ο σύζυγος, ζει σύμφωνα με τα στερεότυπα της εποχής της τα οποία της επιβάλλουν οι άλλοι κοινωνία, οικογένεια, περιορισμούς δηλαδή, όχι μόνο από άλλους αλλά και από την ίδια στον εαυτό της.

Ρόλος της γυναίκας

Βλέπουμε το ρόλο της γυναίκας, στόχος ο καλός πλούσιος γάμος, δεν θέλει τον φτωχό συγχωριανό της… «κι ο Σταυράκης καλό παιδί ήταν αλλά πάλευε για να κερδίσει το ψωμί του, κι αυτή δεν ήθελε να ζήσει μέσα στη μιζέρια»…, ανέγγιχτη μέχρι την πρώτη νύχτα του γάμου, δείχνει ανοχή στα τερτίπια του συζύγου,… έρμαιο και αυτή στις επιλογές του συζύγου της, του Αντώνη…τι θα πει ο κόσμος, να ζούμε για τους άλλους και να θυσιάζουμε τα θέλω μας, γι’ αυτό και η συμβουλή στην εγγονή στα πρώτα γενέθλιά της. Σελ 180 να μιλάς, να απαιτείς, να διεκδικείς. Επιθυμία της είναι να ζήσει η Ροζαλία την ζωή της να κυνηγάει τα θέλω της και τα όνειρά της. Και το κυριότερο, να ζει, να ζει την κάθε στιγμή, όπως εκείνη ήθελε! Η Ουρανία θα μιλούσε στην εγγονή της για τις υπέροχες γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο, θα της μιλούσε για τις επιστήμες, τα γράμματα και τις τέχνες, θα πήγαιναν ταξίδια και θα παρακολουθούσαν θέατρα και συναυλίες. Θα της επαναλάμβανε κάθε μέρα να είναι δυνατή και να πιστεύει στον εαυτό της…

Διαχρονικές και πανανθρώπινες αξίες

Στο βιβλίο παρουσιάζονται οι διαχρονικές και πανανθρώπινες αξίες της οικογένειας, της φιλίας, της φιλοπατρίας, της ανιδιοτελούς μητρικής αγάπης. Ένα πράγμα μόνο άλλαζε την έκφραση στο πρόσωπό της, να έβλεπε τον γιο της χαρούμενο και που αργότερα εξελίσσεται ως η αγάπη της γιαγιάς μακάρι η εγγονή της να είχε μια καλή τύχη, της υπομονής, της καρτερικότητας

Γάμος και οικογένεια παρουσιάζονται ως οι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος για το πώς θεωρεί ο Αντώνης, ο άντρας της Ουρανίας, τον ευτυχισμένο γάμο. Ο σύζυγος, ο φαινομενικά καλός οικογενειάρχης για την κοινωνία, καλός αλλά με διπλή ζωή, αφού έχει εξασφαλίσει για την οικογένειά του μια πλούσια και άνετη ζωή αλλά φτωχή ως προς την παρουσία του, έχοντας και σύζυγο αλλά και ερωμένη.

Η Ουρανία για τα μάτια της κοινής γνώμης φαίνεται ευτυχισμένη έχει τον άντρα της το παιδί της κάνουν κοινές εξόδους προσκαλούν σε οικογενειακές συγκεντρώσεις συγκεκριμένους φίλους αλλά νιώθει απογοήτευση, κλάμα και μοναξιά πίσω από την κλειστή πόρτα του σπιτιού της.

Φιλία

Φιλία ε, είναι πολύ ωραίο συναίσθημα να συναντάς τις φίλες σου! Σκέφτηκε η Λυδία. Ο καλός φίλος σε ανεβάζει μπορεί να σε πάει σε άλλο επίπεδο. Και όταν συναντιόντουσαν, ήταν σαν να μην είχε περάσει μια μέρα… είμαστε φίλες. Μοιραζόμαστε τα πάντα, τη μισή μας ζωή την περάσαμε μαζί!»

Η Στεφανία, φίλη της Ουρανίας την παρακαλάει, την παρακινεί να σπουδάσει να διευρύνει τους ορίζοντές της, να αλλάξει το μέλλον της «πάμε να σπουδάσουμε κάτι, να μπορέσουμε να κάνουμε τις ζωές μας… με ένα χαρτί θα βρούμε μια καλύτερη θέση εργασίας…» σελ54. Όμως η Ουρανία δεν θέλει να σπουδάσει κάτι για το οποίο μετανιώνει, γιατί όπως πιστεύει ή την έκαναν οι άλλοι να πιστεύει ο ρόλος της γυναίκας είναι οικογένεια – παιδί και τίποτα άλλο. «Εγώ θέλω να παντρευτώ, να φροντίζω το σπίτι μου, να μεγαλώσω σωστά το παιδί μου… άγρυπνος φύλακάς του”, ενώ η φίλη της κάνει όνειρα, η Στεφανία βλέπει την πραγματικότητα σελ 55.

Η Ουρανία έγινε θυσία για την ευτυχία του γιού της σελ 150, μια γυναίκα λύγκας σελ 152 με οξύτατη όραση έβλεπε το μέλλον του γιού της να διαγράφεται λαμπρό. Η φίλη της η Στεφανία σπούδασε, πήρε το πτυχίο της απέκτησε χόμπι. Είχε διεξόδους στη ζωή της και στο τέλος στάθηκε βράχος στην Ουρανία. Ήταν το αποκούμπι της και την βοήθησε πολύ.

Οι πραγματικοί φίλοι λένε τα προσωπικά τους, συζητάνε τις χαρές και τις λύπες τους, τα προβλήματά τους και έστω κι αν έχουν χρόνια να βρεθούν νιώθουν σαν να είναι κάθε μέρα μαζί.

Άλλη μία αξία που συναντάμε στο βιβλίο η φιλοπατρία. Οι Μικρασιάτες γονείς της Ουρανίας έφεραν λίγο χώμα σε ένα σακουλάκι από τα τιμημένα χώματα της πατρίδας, λίγο χώμα τιμημένο, λίγο χώμα σαν φυλακτό για κάθε ανάγκη φυλαγμένο μαζί με τα εικονίσματα που και αυτά ίσως είχαν φέρει μαζί τους από την πατρίδα «βούτα, Ουρανίτσα μου, το χέρι σου εδώ μέσα και προσευχήσου!», της λέει η μητέρα της σε μια στιγμή απόγνωσης «τούτο το χώμα είναι το χώμα των προγόνων σου, είναι από τα άγια χώματα της πατρίδας μας, από την Ιωνία και τούτο το χώμα να ρίξεις πάνω από τον τάφο μας».

Ένα σύγχρονο βιβλίο της εποχής μας

Από ένα σύγχρονο βιβλίο της εποχής μας δεν θα μπορούσε να λείψει και η αναφορά στην ομογονεϊκή οικογένεια και κατά πόσο αυτή είναι αποδεκτή από τις παλαιότερες γενιές ,αλλά Όσο η παιδεία και η μόρφωση που παρέχεται γίνεται καλύτερη και προοδευτικότερη, τόσο περισσότερο η κάθε κοινωνία είναι έτοιμη να αγκαλιάσει το διαφορετικό· προσφυγιά, μετανάστευση, μονογονεϊκότητα, ομοφυλοφιλία, αναπηρία, δημόσιος θηλασμός «ένιωθε πως αν έβγαζε το στήθος της έξω και έδινε γάλα στο παιδί της ο κόσμος θα την κοιτούσε περίεργα».

Βλέπουμε ότι όταν ανακοινώνει στην πεθερά την εγκυμοσύνη με το ζόρι συγκρατήθηκε η πεθερά να μην πει ο τουρκόσπορος, γιατί δεν χώνεψε ποτέ ότι η νύφη της είχε μικρασιατική καταγωγή και για αυτήν ήταν μια τουρκάλα που μιλούσε ελληνικά.

Στο βιβλίο αυτό θα ερχόμαστε αντιμέτωποι με τα καταστροφικά πάθη του ανθρώπου

Επίσης, στο βιβλίο αυτό θα ερχόμαστε αντιμέτωποι με τα καταστροφικά πάθη του ανθρώπου, την φιληδονία – ο Αντώνης επισκέπτεται τους οίκους ανοχής ως εργένης αλλά και ως παντρεμένος έχει σύζυγο και ερωμένη, την χαρτοπαιξία, οι άντρες επισκέπτονται λέσχες παίζουν με μανία χάνουν περιουσίες, ο Αντώνης δημιουργεί φιλίες σε παράνομες λέσχες προς ίδιον όφελος … στην Βitola αλλιώς Μοναστήρι το πολυτελές ξενοδοχείο, το Epinal ήταν πόλος έλξης μανιωδών παικτών από την Φλώρινα και εκεί εξανεμίσθηκαν ολόκληρες περιουσίες ανθρώπων πέραν πάσης υποψίας! Πάθος και μάλιστα μέγα ο τζόγος με αποτέλεσμα την τοκογλυφία και την πλήρη εξαθλίωση ή καταφεύγουν στην οινοποσία με όλα τα επακόλουθα.

Έθιμα

Επίσης υπάρχει αναφορά σε διάφορα έθιμα:

Το έθιμο της προίκας…ο πατέρας του Αντώνη είχε αγωνία να μάθει εάν έχει προίκα και χωράφια αν είναι από το χωριό τους, παπούτσι από τον τόπο σου…κι η μαμά της χρυσοχέρα από χρόνια της ετοίμαζε για την προίκα της σεμέν, καρέ, σεντόνια με δαντέλες, κεντήματα ακόμα και βελέντζες για τις κρύες νύχτες του χειμώνα, να μην λένε τα πεθερικά «με ένα βρακί την πήραμε».

Τα έθιμα του γάμου μπρατίμισσες, το νυφικό πληρωμένο από το γαμπρό, χρήματα στα παπούτσια, έγραψαν τα ονόματα οι ελεύθερες φίλες, φαγητά, γλυκά, το τραγούδι του αποχωρισμού της νύφης από το πατρικό της, τραγούδια χορός ευχές για την ώρα την καλή, προκαταλήψεις συγκίνηση από τους γονείς.

Την πρώτη νύχτα του γάμου τους η Ουρανία ήταν αγχωμένη. Φιλούσε την παρθενιά της για τον ένα και μοναδικό άντρα που θα την έπαιρνε γυναίκα του και ο Αντώνης το ήξερε και ήταν τρυφερός μαζί της.

Υπάρχουν αναφορές αφελούς μοιρολατρίας

Επίσης υπάρχουν αναφορές αφελούς μοιρολατρίας: Πίστευαν ότι μπορούσαν να μάθουν το μέλλον τους αν τους πει κάποιος το φλιτζάνι βρε μαμά μη λες ψέματα, αφού σε έχω δει, στις γειτόνισσες το λες το φλιτζάνι και περιγράφει όλη την ιεροτελεστία όλα τα είδε η μαμά τραπέζια, γράμματα, άντρες, φίλους να σε κοιτάνε στα μάτια, εχθρούς, ένα σταυρό, επιτυχία δηλαδή, έκανε και μια ευχή στο τέλος.

Επίσης, πίστευαν ότι αν κουνήσεις την δεμένη με μια κλωστή βέρα πάνω από την κοιλιά της εγκύου θα καταλάβαιναν αν το παιδί ήταν αγόρι ή κορίτσι, υπέρηχος της εποχής δηλαδή κυκλικά,αγόρι θα κάνεις είπε με λαχτάρα η πεθερά της Ουρανίας και έκανε αγόρι.

Το βιβλίο αυτό είναι ένα βιβλίο που παντρεύει το παρελθόν με το παρόν, σε γεμίζει νοσταλγία

Το βιβλίο αυτό είναι ένα βιβλίο που παντρεύει το παρελθόν με το παρόν, σε γεμίζει νοσταλγία με αναφορές την εποχή που οι άντρες φλέρταραν, επέμεναν αν τους άρεζε κάποια κοπέλα γίνονταν το γνωστό στους παλαιότερους «καμάκι», οι άντρες πλήρωναν στις εξόδους, κερνούσαν σε αντίθεση με ό, τι συμβαίνει σήμερα. Επίσης, το βιβλίο αναφέρεται στο σήμερα με αναφορές στο ντελίβερι παραγγέλνουν τον καφέ τους, στο κινητό τηλέφωνο αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, το tinder μια διαδικτυακή εφαρμογή για τη γνωριμία και τη συνάντηση ανθρώπων, το facebook, το instagram, την συνήθεια να ποστάρω κάθε μέρα την ζωή μου.

Στο τέλος του βιβλίου μια ηρωίδα εύχεται σε μία άλλη ηρωίδα «να ζει τη ζωή της».

Κλείνοντας την παρουσίασή μου εύχομαι και εγώ με την σειρά μου να έχουμε αυτοπεποίθηση και να ζούμε την ζωή μας, όπως εμείς θέλουμε.

Το βιβλίο αυτό, σας το συνιστώ ανεπιφύλακτα. Ας είναι καλοτάξιδο λοιπόν!

Σύνδεσμος Γραμμάτων & Τεχνών Π.Ε. Γρεβενών, Παρουσίαση βιβλίου “Το βλέμμα του λύγκα”, Δευτέρα 27 Μαρτίου 2023