Βιβλιοκριτική
Το πρώτο βιβλίο του Λασιθιώτη ψυχίατρου-ψυχοθεραπευτή Νίκου Σταματάκη, Φως στα εσώψυχα. Συνθεραπευόμενοι και εμπνεόμενοι (εκδόσεις Άθως, Αθήνα, Ιούνιος 2025, σελ. 344, σχέδια της Θεώνης Φράγκου) αποτελεί τομή για την ψυχιατρική, επειδή επιστρατεύει ψυχοθεραπευτικές μεθόδους προσέγγισης ενταγμένες μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, όπου ο ιατρός ηθελημένα εξισώνεται με τον ασθενή για να συμβάλει άμεσα, αλλά διακριτικά, στην πορεία της αλλαγής του. Γίνεται έτσι αντιληπτό ότι η προσωπική επικοινωνία μέσα σε ένα δημόσιο πλαίσιο, εκτός ιατρείου, κάνει αποτελεσματικότερη τη διείσδυση του ψυχολόγου στη καρδιά της εσωτερικής πραγματικότητας του «ασθενούς». Πρόκειται για πρακτικές εμπνευσμένες και σφραγισμένες από την πνευματική υπόσταση της προσωπικότητας του ψυχοθεραπευτή, όπως αξιώθηκε να δείξει πρώτος ο Carl Jung. Η πόλη του Πειραιά, όπου εργάζεται ο Σταματάκης, παρέχει το πρώτο κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αρχίζει να εξυφαίνεται η μυθοπλασία του έργου για να ολοκληρωθεί στο Αγιοφάραγκο, στο σπήλαιο των αοράτων ασκητών (νότια του Ηρακλείου), όπου ο αγώνας όλων των προσώπων του έργου κορυφώνεται με μια κατάδυση στη «πηγή ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωήν αἰώνιον» (Ιωάννου, 4, 14) της ορθόδοξης πνευματικότητας.
Πρωταγωνιστής του έργου είναι ένα πραγματικό πρόσωπο, ο νεαρός οικονομικός σύμβουλος Ερμής, που αγωνιά να συλλάβει το ολικό μέγεθος της ζωής. Η ψυχολογική και πνευματική του αφύπνιση, και εντέλει αναμόρφωση, που συντελείται χάρη στη μέθοδο του ψυχοθεραπευτή του, θα εγγυηθεί την πλήρη επιτυχία της «θεραπείας». Ο συγγραφέας θα αντλήσει από μια δεξαμενή της ελληνικής ψυχής, τη ζωτική προσωπική επικοινωνία και τότε τα πράγματα, γύρω από την ενδοσκόπηση του «ασθενούς» Ερμή, προσλαμβάνουν νέα διάσταση: η λειτουργία της ψυχοθεραπείας μετατρέπεται σε ζωτικό ανάβρυσμα, όπου ενδοσκόπος και ενδοσκοπούμενος πορεύονται συνθεραπευόμενοι και εμπνεόμενοι από τη φιλία τους. Ενισχυμένος πλέον ψυχολογικά και συναισθηματικά ο Ερμής αφήνει να εξελιχθεί εντός του η αυτοανάλυση εκείνη που οδηγεί όχι μόνο στην επίγνωση της κατάστασής του, αλλά και στο πόθο να δώσει ουσιαστικό νόημα στη ζωή του. Αυτό θα τον απαλλάξει από αντιλήψεις και πεποιθήσεις που είχαν αποβεί για εκείνον ψυχοφθόρες, κυήματα ενός πολιτισμού ιδεολογικά εξαντλημένου και μεταφυσικά κενού.
Ξετυλίγοντας το νήμα της αφήγησης ώς το τέλος, ο αναγνώστης διαπιστώνει ότι ο Ερμής ανακαλύπτει τις αληθινές πτυχές του ‘είναι’ του, όπως τη φιλόμουσο φύση του, μέσα από βιωματικές εμπειρίες με φίλους — ανάμεσά τους τον φίλο του ψυχοθεραπευτή —, συλλαμβάνοντας επιτέλους την ουσία των πραγμάτων. Και ενώ στη προηγούμενη ζωή του ενδιαφέρονταν μόνο για τα δέοντα και τα συμφέροντα, παραδομένος καθώς ήταν στον υλισμό, τώρα αποζητά να θρέψει την ψυχή του με την επικοινωνία με τη φύση, και τέλος με τον Ίδιο τον Θεό, συνειδητοποιώντας τον λόγο της ύπαρξής του μέσα από την ζωτική επικοινωνία με τον άνθρωπο και την εσωτερική ζωή. Με αυτά θα συνυφάνει την ψυχική του ωρίμανση, εγκαταλείποντας για πάντα τις ανεξέλεγκτες συνειδησιακές κρίσεις που συρρίκνωναν την ύπαρξή του. Αυτές που επιφυλάσσονται σε όσους απογυμνώνουν τη ζωή από τις παραδομένες ανθρωπιστικές και πνευματικές αξίες, καταφάσκοντας σε μια μηδενιστική ή υλιστική κοσμοθεωρία, που αργά ή γρήγορα υψώνεται γύρω τους σαν τείχος, απομονώνοντάς τους από Θεό και ανθρώπους.
Χρύσα Δαμιανάκη
Καθηγ. Ιστορίας της Ευρωπαϊκής Τέχνης και Πολιτισμού
