Της Βιολέττας Μπούσιου
«Ο κόσμος κτίζει εκκλησιές, κτίζει και μοναστήρια.» Αυτό το δημοτικό τραγούδι, που εκφράζει το ήθος των ανθρώπων του 19ου αιώνα στην Τουρκοκρατούμενη Δυτική Μακεδονία και, ταυτόχρονα, αποκαλύπτει την συμπαράσταση των κατοίκων του Κοσκού- Ταξιάρχη Γρεβενών, αλλά και τη συνδρομή των πιστών όλης της περιοχής, στην ανέγερση της Ιεράς Μονής του Ταξιάρχη Γρεβενών, καταγράφει στο βιβλίο του με τίτλο: Ιερά Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών Κοσκού-Ταξιάρχη Γρεβενών, ο συγγραφέας Θωμάς Κ. Παπαθανασίου.
Ο κ. Παπαθανασίου γεννήθηκε στον Ταξιάρχη Γρεβενών, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. και υπηρέτησε στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ως καθηγητής, Δ/ντης Γυμνασίου, Λυκείου και Προϊστάμενος Γραφείου Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Ασχολήθηκε με την τοπική Ιστορία και άρθρα του δημοσιεύθηκαν σε επιστημονικά περιοδικά. Επίσης, συμμετείχε σε ιστορικά συνέδρια των Γρεβενών με σχετικές εισηγήσεις, ενώ το 2004 κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο του, με θέμα: Tα δημοτικά τραγούδια του Ταξιάρχη.
Η μεγάλη αγάπη του συγγραφέα για τον γενέθλιο τόπο, σε συνδυασμό με το επιστημονικό του υπόβαθρο, κληροδότησαν στην κοινωνία των Γρεβενών -αλλά και σε κάθε επίδοξο αναγνώστη-το νέο πόνημα του κ. Παπαθανασίου. Πρόκειται για ένα εκπληκτικό βιβλίο τοπικής ιστορίας 127 σελίδων από το οποίο μαθαίνουμε πως το μοναστήρι των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ Κοσκού άρχισε να χτίζεται το 1813-1815 και ολοκληρώθηκε το 1833, όπως προκύπτει από το σωζόμενο «Κατάστιχο» που άνοιξε ο επανιδρυτής και κτίστωρ παπα-Χαράλαμπος από το Κοσκό, μετά το τέλος όλων των εργασιών της κατασκευής του. Το κτηριακό συγκρότημα της Ιεράς Μονής χτίστηκε στην ίδια θέση προηγούμενου μοναστηριού, που πιθανότητα είχε κτιστεί το 1768, δηλαδή κατά την περίοδο της παρουσίας στην περιοχή των Γρεβενών του μεγάλου δάσκαλου και Αγίου, Κοσμά του Αιτωλού.
Oσυγγραφέας εστιάζει επίσης στην περίοδο 1770-1805, κατά την οποία μεγάλες ληστρικές επιδρομές, κυρίως Αλβανών ατάκτων, επέφεραν σημαντικές καταστροφές στις περιοχές Γρεβενών και Βοϊου, ενώ αποτυχημένες απόπειρες πραγματοποιήθηκαν και εναντίον της Σιάτιστας. Κατά την περίοδο του Αλή πασά, ούτε το μοναστήρι έμεινε στο απυρόβλητο. Σε εκκλησιαστικό βιβλίο αναγράφεται επί λέξει: «Τον καιρό που πάτησαν το μοναστήρι το 1828, ημέρα Σάββατο Απριλίου 13».
Όταν άρχισε να χτίζεται το νέο μοναστήρι, σύμφωνα με τον παπα- Χαράλαμπο, υπήρχε «ένας παπάς και ένας διότης μόνο», δηλαδή ο ίδιος και ένας δόκιμος μοναχός ή κάποιος ιδιώτης που τον βοηθούσε στις εργασίες της μονής και στη διευθέτηση των καθημερινών αναγκών. Η προφορική παράδοση λέει πως η εικόνα του Αρχάγγελου Μιχαήλ βρέθηκε στη κουφάλα ενός δέντρου, δίπλα στο μοναστήρι, ενώ μια άλλη παράδοση αναφέρει πως κάτω από το δέντρο ερχόταν και κοιμόταν νιόπαντρες και άτεκνες γυναίκες, για να λάβουν τη χάρη του Αγίου και να τεκνοποιήσουν. Εκεί λέγεται πως κοιμήθηκε και η σύζυγος ενός μπέη από την Κόνιτσα,η οποία κατόρθωσε να αποκτήσει παιδί με τη χάρη του Αγίου. Ο Καπλάν μπέης από την Κόνιτσα υπήρξε, κατόπιν, ένας από τους χορηγούς της ανέγερσης του Καμπαναριού.
Το καθολικό του μοναστηριού ιστορήθηκε το 1848 από τρία αδέλφια, τους ζωγράφους Βασίλειο, Ιωάννη και Νικόλαο, η οικογένεια των οποίων είχε εγκατασταθεί στο Τσούρχλι (Άγιο Γεώργιο) Γρεβενών, επειδή στίφη Τουρκαλβανών είχαν ληστέψει και ερημώσει το Λινοτόπι Καστοριάς, το βλαχόφωνο χωριό τους.
Η Ι. Μονή Ταξιαρχών γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της, ως σημαντικό προσκυνηματικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής των Γρεβενών και της Σιάτιστας, από την επανίδρυσή της μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1920. Μάλιστα, το μοναστήρι επιχορηγούσε με 5 λίρες τη λειτουργία των σχολείων της πόλης των Γρεβενών και παρείχε τα μισά από τα έξοδα λειτουργίας του σχολείου στο Κοσκό.
Το βιβλίο του κ. Παπαθανασίου εκδόθηκε τον περασμένο Ιούλιο με τη χρηματοδότηση της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και της Αντιπεριφέρειας Γρεβενών και εκτυπώθηκε στα Γρεβενά, στο Τυπογραφείο ΧΡΟΝΙΚΩΝ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Η έκδοση είναι εξαιρετικά καλαίσθητη και το εξώφυλλο του βιβλίου κοσμεί φωτογραφία του καθολικού της Ιεράς Μονής Παμμεγίστων Ταξιαρχών Κοσκού, πλαισιωμένη από τα αιωνόβια δέντρα της, τα οποία μας παραπέμπουν σε εκείνο που κάποτε φύλαξε στην κουφάλα του την εικόνα του Αρχάγγελου Μιχαήλ.
Προς το παρόν, η Ιερά Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών δεν είναι επισκέψιμη καθώς εκκρεμεί η ανακαίνισή της. Μακάρι το πόνημα του κ. Παπαθανασίου, που αναδεικνύει την ιστορία της, να συμβάλλει στην επίσπευση της ολοκλήρωσης των εργασιών του καθολικού της. Άλλωστε το μετόχι της Ιεράς Μονής του Αγίου Νικάνορα Ζάβορδας, η Ιερά Μονή των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ Κοσκού-Ταξιάρχη Γρεβενών, είναι απαράδεκτο να παραδοθεί στις μέρες μας αμετάκλητα στη φθορά του χρόνου, καθώς πιστοποιεί την εθνική και θρησκευτική μας ταυτότητα και, ταυτόχρονα, επικαιροποιεί την αλληλέγγυα συμπεριφορά των προγόνων μας και την κοινωνική τους συνείδηση.
Την κοινωνική συνείδηση που σήμερα ξαναζωντανεύει από ανθρώπους σαν τον κ. Θωμά Κ. Παπαθανασίου, ο οποίος θυσίασε μεγάλο μέρος του προσωπικού του χρόνου, για να διασώσει αυτό το σημαντικό κομμάτι της ιστορίας και της πολιτισμικής κληρονομιάς του τόπου καταγωγής του.
Κλείνοντας, αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω θερμά -εκ μέρους όλων μας- τον συγγραφέα για το νέο του βιβλίο και εύχομαι, από καρδιάς, η Ιερά Μονή των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ Κοσκού- Ταξιάρχη Γρεβενών να παραδοθεί σύντομα ανακαινισμένη στην τοπική κοινότητα του Ταξιάρχη και στην ευρύτερη περιοχή των Γρεβενών, και το ήθος, η επιστημονική επάρκεια και η αγάπη του κ. Παπαθανασίου για τον γενέθλιο τόπο του, να βρει άξιους μιμητές στις επόμενες γενιές.
