* Βαγγέλης Δ. Μαρινάκης πολιτικός επιστήμονας, ΜSc Δημόσιες Πολιτικές – H ανάλυση περιλαμβάνεται στο 27ο Δελτίο Διεθνών & Ευρωπαϊκών Εξελίξεων του Ινστιτούτου ΕΝΑ
Οι μέρες του λεβ είναι μετρημένες! Όχι, δεν πρόκειται για κάποια βουλγαρική εκδοχή της διάσημης γερμανικής ταινίας του Χανς Βαϊνγκάρτνερ, που στις αρχές του 21ου αιώνα σηματοδοτούσε το χάσμα ανάμεσα στην παλιότερη και τη νεότερη γενιά επαναστατών. Η συγκεκριμένη ρήση δεν αντικατοπτρίζει τίποτα περισσότερο από τη σκληρή οικονομική πραγματικότητα στην οποία καλείται να εισέλθει η γειτονική χώρα από την 1η Ιανουαρίου του 2026, όταν και επίσημα το ευρώ θα αντικαταστήσει το λεβ, σε κλειδωμένη ισοτιμία (1,95583 λεβ θα αντιστοιχεί σε 1 ευρώ).
Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων (ECOFIN) έδωσαν τον Ιούνιο το «πράσινο φως» για την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη, εστιάζοντας στον θετικό για τη χώρα συνδυασμό χαμηλού ελλείμματος, χαμηλού δημόσιου χρέους και σταθερών επιτοκίων. Θα πρόκειται έτσι για τη δεύτερη χώρα που υιοθετεί το ευρώ την τρέχουσα δεκαετία και μία από τις λιγοστές από την έναρξη της κρίσης χρέους, η οποία προκάλεσε ισχυρούς κλυδωνισμούς στην Ευρωζώνη. Η πιο πρόσφατη ένταξη ήταν της Κροατίας, το 2023, ενώ είχαν προηγηθεί το προηγούμενο διάστημα οι χώρες της Βαλτικής.
Και κάπου εδώ αρχίζουν τα δύσκολα, αφού η υιοθέτηση του ευρώ –στη λογική της σύγκλισης με την υπόλοιπη ΕΕ– δεν χαιρετίστηκε το ίδιο θερμά από τη βουλγαρική κοινωνία. Δημοσκόπηση του Ευρωβαρόμετρου έδειξε ότι οι Βούλγαροι δεν είναι τόσο ενθουσιώδεις σε ό,τι αφορά το ευρώ. Επιπλέον, είναι σε διπλάσιο ποσοστό σκεπτικιστές σε σχέση με το κοινό νόμισμα από τον μέσο όρο της ΕΕ, σύμφωνα με την έρευνα που δημοσιεύθηκε τον Μάιο. Τα αίτια της δυσπιστίας έναντι στο «δρόμο του ευρώ» είναι πολυπαραγοντικά και αφορούν εσωτερικές φοβίες όσο και προβληματισμούς που εκκινούν από την πολύ πρόσφατη εμπειρία.
Ως προς το εσωτερικό πεδίο, για εκατομμύρια Βούλγαρους που έζησαν τις χρεοκοπίες των τραπεζών, τις οικονομικές κρίσεις και την οδυνηρή μετάβαση της δεκαετίας του 1990, το νόμισμά τους, το λεβ, είναι κάτι περισσότερο από χαρτονομίσματα και κέρματα, είναι ένα σύμβολο σταθερότητας. Υπό αυτή την έννοια, η στάση των πολιτών απέναντι στο νέο νόμισμα ερμηνεύεται και σε σχέση με τη φύση των οικονομικών δραστηριοτήτων τους. Ενώ τα πιο δυναμικά, εξαγωγικά τμήματα της επιχειρηματικής ζωής καλοβλέπουν την πλήρη σύνδεση της οικονομίας με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα, προσβλέποντας στις ευκολίες που παρέχει το ενιαίο νόμισμα και τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ, άλλες κοινωνικές ομάδες, όπως οι συνταξιούχοι και οι χαμηλόμισθοι, ανησυχούν για την αύξηση των τιμών.
Υπάρχει και η διάσταση της εθνικής ανεξαρτησίας, όπως επισημαίνουν αναλυτές και δημοσιολογούντες. «Το ζήτημα είναι ότι άλλοι Βούλγαροι βλέπουν τους εαυτούς τους σαν Ευρωπαίους, ενώ άλλοι σαν έναν ιδιαίτερο βαλκανικό λαό. Και υπάρχει και ο παράγοντας Ρωσία, το αν είσαι φιλορώσος ή αντιρώσος», επισημαίνει ο Πλάμεβ Ράλτσεφ, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Εθνικής και Παγκόσμιας Οικονομίας της Σόφιας μιλώντας στο Euronews.
Η συζήτηση πάντως περί οικονομικής ανεξαρτησίας δεν αφορά μόνο ταυτοτικές έννοιες, αλλά και απόλυτα συγκυριακές εξελίξεις που επικάθονται στους προαναφερθέντες φόβους. Δεν είναι τυχαίο ότι ο πλέον δημοφιλής Βούλγαρος πολιτικός, ο Πρόεδρος της χώρας Ρούμεν Ράντεφ, εξέφρασε τον φόβο του για παράταση της πολυδάπανης στρατιωτικής στήριξης στην Ουκρανία σε συνδυασμό με τους ενδοιασμούς του για την προσαρμογή στο νέο νόμισμα.
Ο Ράντεφ –o οποίος στο πρόσφατο παρελθόν είχε ταχθεί υπέρ του δημοψηφίσματος για την ένταξη ή μη στη ζώνη του κοινού νομίσματος– αποκάλεσε την απόφαση της ΕΕ για την ένταξη της Βουλγαρίας «χαρά για τους κυβερνώντες και συναγερμό για τον λαό», που ανησυχεί για τις αυξήσεις των τιμών, ενώ την 9η Μαΐου, όταν γιορτάζεται η Ημέρα της Ευρώπης, δεν παρέλειψε να χαρακτηρίσει «χαμένο σκοπό» την περαιτέρω στήριξη του Κιέβου.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, το γεγονός ότι άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι λιγότερο πρόθυμες να ενταχθούν, επιλέγοντας αντ’ αυτού να διατηρήσουν την ανεξάρτητη νομισματική πολιτική τους και τα μεγαλύτερα περιθώρια δράσης που αυτή προσφέρει στη διαχείριση μιας κρίσης, δεν ακούγεται καθόλου τονωτικό για τους θιασώτες της ενσωμάτωσης στην Ευρωζώνη. Οι μεγαλύτερες οικονομίες της περιοχής –η Πολωνία, η Ρουμανία, η Τσεχική Δημοκρατία και η Ουγγαρία– δείχνουν να μην άγχονται για την αντικατάσταση του εθνικού τους νομίσματος με το ευρώ. Ενδεικτικά, σε εκδήλωση του Bloomberg στην Πράγα τον Ιούνιο, ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Τσεχίας Άλες Μιχλ εξήρε την αρετή της ύπαρξης ενός εθνικού νομίσματος για την καταπολέμηση του πληθωρισμού.
Υπάρχουν βέβαια και όσοι εστιάζουν στην πρόσδεση στις Βρυξέλλες από τη σκοπιά της καταπολέμησης της διαφθοράς, επισημαίνοντας πως όσες μεταρρυθμίσεις αφορούσαν το κράτος δικαίου στη χώρα έγιναν υπό την πίεση των κοινοτικών οργάνων και με το αντίτιμο της εισδοχής στον «σκληρό πυρήνα» της ΕΕ.
Τα ερωτήματα ωστόσο, καθότι επίμονα, επανέρχονται. Με δεδομένη την πολιτική ρευστότητα –στη χώρα έχουν διεξαχθεί έξι φορές εθνικές εκλογές μέσα σε τέσσερα χρόνια–, την άνοδο της δημοφιλίας των ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων, την αβεβαιότητα του νέου παγκόσμιου σκηνικού, στον απόηχο της κατάρρευσης κάθε έννοιας διεθνούς αρχιτεκτονικής μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και τη μάλλον όχι τόσο ανθηρή κατάσταση της ευρωπαϊκής οικονομίας, η οποία προβλέπεται να αναπτυχθεί με αναιμικούς ρυθμούς το 2025, δεν προκαλεί και τόση έκπληξη η δυσπιστία των πολιτών της γειτονικής χώρας έναντι του ευρώ και του μέλλοντός του. Το ποιου νομίσματος –και οικονομικού εγχειρήματος ευρύτερα– οι μέρες είναι μετρημένες είναι ένα ερώτημα που φαντάζει ανοικτό.
